Is het katholiek magazine Catholica extreemrechts? Sinds het aantreden van hoofdredacteur Erik van Goor en eindredacteur Tom Zwitser valt de orthodoxe uitgave op door zeer extreme uitlatingen, polarisatie, gestaalde kaders en wordt niet zelden weinig katholieke barmhartigheid getoond.
Door Eric van den Berg, Frank Bosman en Peter van Zoest. Gepubliceerd 17 november 2010 op de website katholiek.nl.
Enkele recente voorbeelden van extreme uitingen van het Catholica-tweetal. Op 2 november 2010 beschuldigde hoofdredacteur Erik van Goor bisschop Gerard de Korte en Nelly Stienstra in een tweet van “nazificatie” van “traditiegetrouwe gelovigen” zoals hijzelf (kennelijk geschrokken van de reacties heeft Van Goor nog diezelfde dag zijn tweets afgeschermd).
Van Goor en Zwitser treiteren doorlopend bepaalde priesters, bisschoppen en theologen op sociale media die op hun zwarte lijst staan. Ook sluiten ze pers uit van eigen bijeenkomsten, zoals 30 oktober 2010 op een Catholica-dag in Utrecht (tijdens die dag hield pastoor Harm Schilder een opmerkelijk pleidooi om op NSB-achtige wijze collega-priesters te bespieden met camera’s). Van Goor vindt dat priesters bokslessen moeten krijgen om hun weerbaarheid te vergroten, zegt hij in het Katholiek Nieuwsblad van 12 november 2010. Vooral Van Goor geeft feitelijk af op de Rooms-Katholieke Kerk. Zo haalt hij in hetzelfde Katholiek Nieuwsblad uit naar de parochies. “Wij mikken op ontmoeting van mensen … Wat de parochie zou moeten brengen, maar niet meer doet.” En naar bisschoppen: “Je ziet nu het resultaat van een beleid waarbij bisschoppen alles hebben laten wegglijden.” Van Goor pleit voor “vroomheid met een vuile trek”. Het is opmerkelijk dat het Katholiek Nieuwsblad beiden kritiekloos een forum geeft.
Wij plaatsen grote vraagtekens bij dit blad en mogelijk extreemrechts gedachtegoed bij medewerkers van Catholica. Het is vervolgens aan de lezers te bepalen wat ze ervan vinden.
Wat is Catholica?
Catholica is een publicatie van de Stichting Kerk en Geloof en de Stichting IKI (Internationaal Katholiek Informatiebureau). Het blad verschijnt tien maal per jaar en heeft een oplage van 2.000 exemplaren. Sinds begin dit jaar staan Erik van Goor (41, hoofdredacteur, Zwolle) en Tom Zwitser (31, eindredacteur, Groningen) aan het roer. Voordat zij Catholica overnamen, werkte het duo samen aan Bitter Lemon/Nucleus en Open Orthodoxie.
Wie zijn Erik van Goor en Tom Zwitser?
Zowel Van Goor als Zwitser zijn neokatholieken. Van Goor trad met Kerstmis 2009 toe tot de R.-K. Kerk. Op de (verdwenen) website Open Orthodoxie staat dat Van Goor, “behoudens enkele jaren studie geschiedenis en filosofie, grotendeels autodidact” is. Hij is “initiatiefnemer van Bitterlemon.eu (voorheen Open Orthodoxie), publicist, paleoconservatief en huisfilosoof”. Filosoof Tom Zwitser is eveneens recent katholiek geworden. Zwitser zegt daarover: “Het grappige van katholiek worden is dat je nog meer in jezelf gaat geloven, maar er de last niet meer van hoeft te dragen.” Van Goor toont zich na zijn vertrek uit de Hervormde Kerk actief aan de orthodoxe rechterflank van de katholieke kerk. In zijn artikelen of lezingen refereert hij aan kneiterrechtse standpunten en naar zijn strijd voor een paleoconservatieve samenleving. Op zijn Facebook Wall is hij gelinkt met organisaties en personen die extreemrechts worden geduid, zoals Junge Freiheit en Voorpost-personen, zoals Thomas Wentzel, schrijver voor onder andere Stormfront. Met Thomas Wentzel onderhouden Zwitser en Van Goor via Twitter goede contacten. Ook bezoekt Van Goor nationalistische bijeenkomsten zoals die van de Orania Beweging, een pro-apartheidsbeweging die strijdt voor een blank Zuid-Afrika. Op 1 maart 2010 houdt Van Goor een lezing bij de Gentse studentenvereniging Kasper, gemodereerd door het Vlaams extreemrechtse radiostation Radio Rapaille. De lezing zou gaan over het katholieke geloof, maar dat gebeurt niet. Van Goor zegt hierover: “Men had mij gevraagd om een lezing over het katholicisme in Nederland. Ik heb dat eigenlijk niet gedaan. Ten eerste ben ik nog niet zo lang katholiek, en ten tweede is alles op Wikipedia en de rest van Internet te vinden. Ik sprak daarom liever over iets wat ik wèl leuk vind.” In zijn lezing haalt de hoofdredacteur vervolgens het Duitse blad Sezession en het Italiaanse Casa Pound aan. Beide bladen worden als nieuw radicaal rechts beschouwd op internet, Casa Pound op Indymedia UK zelfs als nieuw-fascistisch. Van Goor steekt de loftrompet over de bladen: “Beide initiatieven zijn bewonderenswaardig. Beide blinken uit in kracht tot provocatie, actievoeren, organisatie, en tot denken. Een diepe bewondering is hier op zijn plaats.” De lezing van Van Goor werd in vier filmpjes op YouTube aangeboden door Radio Rapaille, maar die zijn intussen verwijderd.
Wie schrijven voor Catholica?
Op de website van Catholica schrijven bloggers over hun mening. Onder anderen Anton de Wit, priester Cor Mennen, Sjaak Oostveen, Ivo van Hemelryk, Robert Lemm, Jos Strengholt en priester Michiel Peeters leveren regelmatig bijdragen. Tekstleverancier is ook de Belg Bruno Daems, die tevens schrijft voor Zannekin en voor Delta. Zannekin is een ‘Heel-Nederlands’ gezinde vereniging. Delta is het huisorgaan van de extreemrechtse Werkgemeenschap de Lage Landen. Ruud Bruyns is kaderlid van Nieuw Rechts (bekend van de extreemrechtse Michiel Smit) en was eerder actief voor de extreemrechtse organisatie Voorpost. Tevens was hij ‘vormingsleider’ van de nationalistische studentenvereniging LANS. Ook hij schreef enige bijdragen voor Catholica. Schrijvers aan Open Orthodoxie en Bitter Lemon (Van Goor, Zwitser, Lemm, Overgauw, Daems, Bruyns) schrijven inmiddels ook voor Catholica. Een aantal beschouwt zichzelf als ‘paleoconservatief’. Op de website Dietsland.eu beschrijft Erik van Goor dat hij streeft naar een Nederlands paleoconservatisme.
Intermezzo: Racistisch of satire?
Het artikel ‘Echte negers – een kleine satire’ dat op 1 juni 2010 op de website van Catholica verscheen, is een voorbeeld waarbij de grens tussen satire en openlijk racisme moeilijk is te bepalen. Is satire daadwerkelijk satire als Van Goor schrijft: “Nu is neger-zijn ook niet iets om trots op te zijn. Zeg nu zelf: verpest door kolonialisme, door een politiek van moraalafbraak, uitbanning van huwelijk en huwelijkstrouw onder slaven, en het uit elkaar trekken van mannen en vrouwen in townships is er een fantastisch mengsel ontstaan van rasta-dragende, rondcopulerende bling bling gangsta-rappers. MTV spint er garen bij, evenals de Amerikaanse NBA.”
Wat is het Heel-Nederlands gedachtegoed?
Op de website Dietsland.eu en op andere plekken wordt Catholica “Groot-Nederlands Katholiek Magazine” genoemd, verwijzend naar ‘Heel-Nederlands’ ofwel ‘Dietse’ gedachtegoed. In de jaren dertig was Joris Van Severen de grote promotor van de Heel-Nederlandse gedachte. Hij was leider van ‘Verdisano’, dat een op het fascisme geïnspireerde vereniging van nationaal-solidaristische Heel-Nederlanders was. Dr. L. de Jong beschrijft dat Van Severen Hitler “te zachtzinnig” vond tegenover de joden. De studentenvereniging Kasper is een Heel-Nederlandse vereniging en dweept met het fascistische Verdinaso. De vereniging is gelieerd aan soortgelijke studentenverenigingen zoals KVHV-Antwerpen en KVHV-Leuven. De KVHV (afkorting van ‘Katholiek Vlaams Hoogstudentenverbond’) doet mee aan demonstraties die Voorpost organiseert (foto: Erik van Goor tijdens een lezing bij de KVHV). Op 26 april 2011 geeft de aartsbisschop van Mechelen-Brussel, André Léonard een lezing bij Kasper. Op een aantal plaatsen op het internet zijn redacteuren van Catholica gelinkt met dit soort Vlaams-nationalistische bewegingen, zoals hier. Heel-Nederlandisme is bedoeld om een de Benelux tot één land te maken. Sommigen willen daar Zuid-Afrika bij betrekken, en dan krijgt het een Nederlandse variant van pangermanisme. Volgens Wikipedia zijn Voorpost, Open Orthodoxie, Bitter Lemon, Vlaams Belang, Werkgemeenschap de Lage Landen en Zannekin alle Heel-Nederlandse organisaties.
Wat doet die dubbelkoppige adelaar op de Catholica-website?
Op de website van Catholica staat een dubbelkoppige adelaar afgebeeld. Volgens het blad is deze adelaar “het symbool van het Oude Europa. Hoewel diverse rijken dit symbool gebruikten, hanteert Catholica de afbeelding die door het Habsburgse Rijk werd gebruikt. Dit doen we niet zomaar. Zonder in zinloze romantiek te willen vervallen, menen we dat juist het Habsburgse Rijk bij uitstek – tot het einde toe – iets liet zien van het Oude Europa. Juist het Habsburgse Rijk was de voortzetting van het Heilige Roomse Rijk der Duitse Natie. Waar Duitsland in de negentiende eeuw ten prooi viel aan het kanker van het nationalisme en verwerd tot een kloon van het Pruisendom, bleef de Oostenrijks-Hongaarse Dubbelmonarchie altijd iets behouden van de klassieke, Europese Rijksidee.” De dubbele adelaar prijkt ook op de website Dietsland Europa van Wentzel. Wat aan de adelaar rooms-katholiek is, blijft vooralsnog onbekend. Tom Zwitser is er in ieder geval trots op, laat hij Wentzel en twee andere Heel-Nederlandse aanhangers weten.
Is Catholica extreemrechts?
De hamvraag luidt natuurlijk: ‘Is Catholica extreemrechts?’. Wat hierboven staat is vooral circumstantial evidence dat een mogelijk ‘guilty by association‘ insluit. In ieder geval onderhouden redacteuren van Catholica direct of indirect banden met personen en/of groeperingen die dwepen met nationalistische en extreem-nationalistische ideologie. De traditionalistische visie op de liturgie die Catholica geregeld benoemt, vertegenwoordigt een gangbare, maar zeer kleine stroming in de Rooms-Katholieke Kerk. Politieke denkbeelden en uitingen van en op Catholica zijn veel rechtser en voeren de boventoon in de berichtgeving. De AIVD gebruikt de term ‘extreemrechts’ voor groepen met een xenofoob of nationalistisch gedachtegoed die dit met democratische middelen nastreven. De AIVD vindt bijvoorbeeld Voorpost een extreemrechtse organisatie en is alert op Heel-Nederlandse verenigingen.
Tot slot. Om het Catholica-duo heen hangt een zeer onfrisse geur van uitsluiting, nationalisme, verbale agressie en haat tegen iedereen die niet in hun wereldbeeld past. De vraag is wat de werkelijke bedoelingen zijn van beiden. Een blad inlijven en in de Rooms-Katholieke Kerk infiltreren met een verwerpelijk gedachtegoed? Wij willen ons in ieder geval nadrukkelijk van beiden en de groep rond Catholica distantiëren. We roepen katholieken op zich niet (meer) met de mensen achter dit blad in te laten.
Religiejournalist 